‘We fight like hell,’ zei president Donald Trump op de ochtend van 6 januari 2021 tegen een grote menigte die zich had verzameld in de buurt van het Witte Huis om te luisteren naar zijn speech. Hij had twee maanden daarvoor zijn herverkiezing verloren, maar weigerde zijn nederlaag te erkennen. Die middag zou zijn vicepresident, Mike Pence, in het Amerikaanse Congres de overwinning van Trumps Democratische tegenstrever Joe Biden bekrachtigen.

Trump hield al wekenlang vol dat er grootschalige fraude zou zijn gepleegd bij de presidentsverkiezingen van 2020: de uitslag was gemanipuleerd, de verkiezingen waren van hem ‘gestolen’. Hij vroeg Pence om niet Biden, maar hem, Trump, als rechtmatige winnaar uit te roepen. Dat druist in tegen de Amerikaanse Grondwet, probeerde Pence zijn baas duidelijk te maken. ‘Je bent te eerlijk’, zou Trump hem hebben toegebeten, zo schreef Pence later in zijn memoires So Help Me God.

Het is ongebruikelijk dat een Amerikaanse president rally’s houdt zoals die januariochtend in Washington DC. Van heinde en verre waren zijn fans naar de Amerikaanse hoofdstad gekomen. Vlaggen met Trumps campagneleus ‘Make America Great Again’ wapperden fier op hun trucks.

‘Als je niet keihard vecht, heb je geen land meer’, hield Trump zijn gehoor voor. ‘We zullen nooit opgeven. We zullen nooit toegeven.’ Zijn speech eindigde met een oproep naar het Capitool te gaan, waar Mike Pence en de gekozen Congresleden samenkwamen. ‘Ik weet dat iedereen hier straks naar het Capitool zal marcheren om op vreedzame en patriottische wijze je stem te laten horen.’

Vreedzaam werd het niet. Het protest liep volledig uit de hand toen betogers een raam intikten, het parlementsgebouw binnendrongen en zich een weg baanden door de gangen en zelfs aan het bureau gingen zitten van Nancy Pelosi, de toenmalige voorzitter van het Huis van Afgevaardigden. Doodsbange Congresleden verstopten zich onder bankjes en vicepresident Pence werd door de Secret Service weggeleid. De politie leek volledig onvoorbereid op de mensenmassa die Trump op de been had gekregen. Zo’n 150 agenten raakten gewond.

‘Go home’ en ‘We love you, you’re very special’, zei Trump die middag in een filmpje gericht aan zijn fans dat hij deelde op Twitter. Laat in de avond werd de sessie van het Congres hervat en werd Bidens overwinning officieel vastgelegd. In een rapport van de Senaat staat dat er rondom de Capitoolbestorming zeven doden vielen. Veel Republikeinse Congresleden die in eerste instantie geschokt reageerden op de aanval, stelden binnen een paar weken hun mening bij.

Trumps ontkenning van zijn nederlaag en de daaropvolgende bestorming van het Capitool hebben volgens deskundigen in grote mate bijgedragen aan de polarisatie in de Amerikaanse maatschappij. De Europese denktank International Institute for Democracy and Electoral Assistance concludeerde eind 2021 dat de Verenigde Staten een ‘democratie in verval’ is.

In november 2022 werd Jack Smith door de minister van justitie benoemd tot speciaal onderzoeker — en later tot aanklager — in de zaak tegen Trump. Hij klaagde in augustus 2023 de oud-president aan voor vier strafbare feiten, waaronder samenzwering met als doel een officiële procedure te belemmeren en een samenzwering met als doel in functie te blijven. Smith leidt overigens ook de zaak tegen Trump rondom het verdwijnen van staatsgeheimen uit het Witte Huis.

Tegenover de rechter in Washington heeft Trump gepleit onschuldig te zijn aan de aanklachten. Zijn advocaten wijzen erop dat Trump zijn aanhangers opriep op ‘vreedzame en patriottische wijze’ te demonstreren.

Daarnaast bepleit zijn verdediging dat Trump als president boven de wet stond en zodoende immuniteit dient te verkrijgen. Op basis daarvan moet de gehele zaak volgens hen geseponeerd worden.

Het proces zou van start gaan op 4 maart, de dag voor Super Tuesday. Dat is een belangrijk moment in de voorverkiezingen, waarop meestal duidelijk wordt welke kandidaat de meeste stemmen heeft binnengehaald. Maar de zaak is voorlopig aangehouden tot er duidelijkheid is over Trumps immuniteit. Het hof buigt zich daarover in de week van 22 april en komt waarschijnlijk eind juni met een oordeel.

Na de door Joe Biden gewonnen presidentsverkiezingen van 2020 belde Donald Trump op 2 januari 2021 met de minister van binnenlandse zaken van de staat Georgia, Brad Raffensperger. Net als Trump is Raffensperger Republikein. Het telefoongesprek werd opgenomen.

Op de tape is te horen hoe de president een uur lang probeerde Raffensperger onder druk te zetten om de verkiezingsuitslag in zijn staat opnieuw te onderzoeken, ondanks dat hem herhaaldelijk werd verteld dat er geen fouten waren gemaakt. Trump kwam in Georgia 11.779 stemmen tekort ten opzichte van Biden.

‘Kijk eens’, zegt Trump op een gegeven moment, zo valt op te maken uit het transcript. ‘Het enige wat ik wil doen is dit. Ik wil gewoon 11.780 stemmen vinden, wat één meer is dan we hebben, want we hebben de staat gewonnen.’

Hoofdaanklager Fani Willis deed twee jaar lang onderzoek naar de zaak en kwam in augustus 2023 met de aanklacht. Het bewuste telefoongesprek vormt een belangrijk bewijsstuk. Opvallend is dat de aanklacht is gebaseerd op het speciale ‘RICO’-statuut (de Racketeer Influenced and Corrupt Organizations Act) in Georgia, dat is bedoeld voor bestrijding van maffiabazen en criminele bendes.

De aanklagers proberen te bewijzen dat er sprake was van een georganiseerde poging om de verkiezingsuitslag van 2020 te manipuleren. Ze spreken in de 98-pagina’s tellende aanklacht van een ‘enterprise’ met ‘leden en medewerkers’ die een ‘gemeenschappelijk doel’ nastreefden.

Later die maand meldde Trump zich op verzoek bij de gevangenis in Atlanta waar hij de aanklacht kreeg te horen. Hij werd geregistreerd onder gevangenennummer P01135809. Hij pleitte onschuldig te zijn en werd vrijgelaten op een borgtocht van $200.000.

Naast Trump staan achttien medeverdachten terecht, onder wie zijn voormalige advocaat en oud-burgemeester van New York, Rudy Giuliani, en Trumps vroegere stafchef in het Witte Huis, Mark Meadows. Hij is ook in het bewuste telefoongesprek te horen. Tenminste vier van de medeverdachten hebben schuld bekend, onder wie Sidney Powell, Trumps voormalige advocaat. Powell, die volledige medewerking aan het onderzoek toezegde in ruil voor strafvermindering, werd vorig jaar veroordeeld tot zes jaar voorwaardelijke celstraf en een geldboete.

Het proces in Georgia is misschien wel de risicovolste zaak voor Trump. Als hij eventueel president wordt, kan hij zichzelf geen gratie verlenen als hij wordt veroordeeld. Een Amerikaanse president kan alleen gratie verlenen voor federale overtredingen, niet voor misdrijven in een staat. Bovendien geldt in Georgia dat een verzoek om gratie pas mogelijk is, nadat iemand zijn straf heeft uitgezeten. Dat betekent dat als Trump inderdaad schuldig wordt bevonden, hij haast zeker de gevangenis ingaat.

In de dagen rond zijn vertrek uit het Witte Huis in januari 2021 liet toenmalig president Donald Trump dozen vol spullen verschepen naar Mar-a-Lago, zijn resort in Florida waar regelmatig evenementen worden georganiseerd en jaarlijks tienduizenden gasten over vloer komen. In die dozen zaten tussen krantenknipsels, brieven, aantekeningen, kaarten en foto's ook staatsgeheimen.

Ondanks herhaaldelijke verzoeken van de National Archives, de instantie die alle officiële documenten na een presidentstermijn bewaart, kwamen niet alle officiële documenten retour. Onderhandelingen met Trumps advocaten om ook de overige stukken terug te geven, hadden niet het gewenste resultaat. In augustus 2022 deden FBI-agenten uiteindelijk een inval op Mar-a-Lago om de documenten veilig te stellen. Zij troffen 33 dozen in vaak onafgesloten ruimtes aan, sommige stonden zelfs naast het toilet opgestapeld in een badkamer.

Kort nadat Donald Trump in november van 2022 zijn herverkiezingscampagne had aangekondigd, heeft de minister van justitie een speciaal onderzoeker aangesteld, Jack Smith. Dat is dezelfde onderzoeker die ook Trumps rol bij de bestorming van het Capitool onder de loep nam.

In juni 2023 volgde de aanklacht, waarin uiteen is gezet wat voor soort informatie bij Trump thuis is aangetroffen. Volgens de aanklacht zaten er tussen de officiële documenten honderden staatsgeheimen over onder andere ‘defensie- en wapencapaciteiten van zowel de Verenigde Staten als buitenlanden, nucleaire programma's van de VS, potentiële kwetsbaarheden van de VS en zijn bondgenoten voor militaire aanvallen, en plannen voor mogelijke vergelding als reactie op een buitenlandse aanval’.

Trump wordt ervan beschuldigd dat hij de documenten onrechtmatig in zijn bezit had en er onzorgvuldig mee om is gegaan. Maar daar blijft het niet bij. ‘Het ongeoorloofd openbaar maken van deze geheime documenten kan de nationale veiligheid van de Verenigde Staten, de buitenlandse betrekkingen, de veiligheid van het Amerikaanse leger en personeel en de voortdurende levensvatbaarheid van methoden voor het verzamelen van gevoelige inlichtingen in gevaar brengen,’ zo staat in de aanklacht.

Na het horen van de aanklacht in de rechtbank van Miami pleitte Trump onschuld. Hij werd op borgtocht vrijgelaten.

Jack Smith vroeg om een versnelde startdatum van het proces; Trumps team probeerde het proces juist uit te stellen tot na de verkiezingen. Geen van hen kregen vooralsnog hun zin van de rechter in Florida die — zo wil het toeval — door toenmalig president Trump is benoemd.

De hele kwestie maakt duidelijk hoe weinig zicht er in Amerika is op de omgang met staatsgeheimen. Ook bij president Biden en voormalig vicepresident Pence werden geheime documenten gevonden die zij niet thuis in bezit mochten hebben.

Vlak voor de presidentsverkiezingen van 2016 voerde pornoactrice Stormy Daniels achter de schermen gesprekken met verschillende media. Ze had een scoop in de aanbieding: ze beweerde in 2006 een affaire te hebben gehad met de getrouwde Donald Trump.

Michael Cohen, jarenlang de advocaat en fixer van Trump, wist te voorkomen dat Daniels haar pikante verhaal aan de pers verkocht door haar zwijggeld te betalen, daags voordat Amerika naar de stembus ging. Ze kreeg $130.000, zo berichtte The Wall Street Journal begin 2018 toen de krant het nieuws wereldkundig maakte.

Cohen beweerde eerst dat hij het geld uit eigen zak had betaald maar toen hij later dat jaar werd aangeklaagd, getuigde hij onder ede dat hij haar het geld had gegeven ‘na afstemming met en op aanwijzing van een kandidaat voor een federaal ambt’. En hij bleek naast Daniels ook nog een andere vrouw namens Trump te hebben afgekocht. Cohen kreeg drie jaar cel voor belastingfraude, bankfraude en zijn rol bij de betaling.

Ondertussen startten de aanklagers in New York een onderzoek naar de betalingen zelf. Waar kwam het geld precies vandaan? En zijn er wetten overtreden met die betalingen?

De Trump Organization, de holding waaronder alle zakelijke activiteiten en investeringen van Donald Trump vallen, kreeg in 2018 het verzoek al zijn persoonlijke en zakelijke belastingaangiftes van de laatste acht jaar openbaar te maken. President Trump procedeerde tegen dat verzoek, maar hij ving bot, tot en met de Supreme Court, het hoogste rechtsorgaan van de VS. Het presidentschap kon hem niet afschermen voor deze strafrechtelijke onderzoeken en Trump moest zijn aangiftes overleggen.

Vanaf dat moment is het onderzoek naar Trumps rol bij de betalingen geïntensiveerd. In 2021 werd de Trump Organization aangeklaagd en ook cfo Allen Weisselberg. De aanklagers stellen dat Weisselberg onder meer dure cadeaus kreeg toegestopt, zoals een auto en een appartement zonder dat deze giften bij de fiscus waren opgegeven. Weisselberg bekende schuld en in december 2022 is de Trump Organization schuldig bevonden voor alle aanklachten van belastingfraude en het vervalsen van de boeken. In een civiele zaak die hiermee verband houdt, werd Trump op 16 februari 2024 veroordeeld tot het betalen van een boete van bijna $355 mln.

Ook richtten de aanklagers op Manhattan zich weer op de zwijggeldaffaire rond Stormy Daniels, waar de zaak allemaal mee begon. Medio maart 2023 stelde hoofdaanklager Alvin Bragg de zaak rond te hebben. Hij beschuldigde Trump van in totaal 34 strafbare feiten. Volgens Bragg heeft Trump opdracht gegeven voor het afbetalen van Stormy Daniels. Zwijggeld betalen is op zich niet direct strafbaar maar het bedrag werd opgevoerd als juridische kosten en dat was volgens Bragg fraude. Bovendien gebeurde dit allemaal in verkiezingstijd, daarom was volgens de aanklacht sprake van gesjoemel met campagnegeld.

Trump ontkent de affaire met Daniels en zegt onschuldig te zijn in alle aanklachten in deze zaak.

De startdatum van de zaak stond gepland op 25 maart, maar de advocaten van Trump vroegen de rechtbank meerdere keren om uitstel. De rechter besloot uiteindelijk dat de zaak op 15 april begint. De eerste stap is het samenstellen van een jury.