De feiten
- Verdenking: vier aanklachten waaronder samenzwering om de VS ‘te bedriegen’ en obstructie van een officiële procedure
- Maximale straf: 55 jaar cel
- Verwachte start proces: niet voor eind juni
- Kans op uitspraak voor 5 november: onbekend
‘We fight like hell,’ zei president Donald Trump op de ochtend van 6 januari 2021 tegen een grote menigte die zich had verzameld in de buurt van het Witte Huis om te luisteren naar zijn speech. Hij had twee maanden daarvoor zijn herverkiezing verloren, maar weigerde zijn nederlaag te erkennen. Die middag zou zijn vicepresident, Mike Pence, in het Amerikaanse Congres de overwinning van Trumps Democratische tegenstrever Joe Biden bekrachtigen.
Trump hield al wekenlang vol dat er grootschalige fraude zou zijn gepleegd bij de presidentsverkiezingen van 2020: de uitslag was gemanipuleerd, de verkiezingen waren van hem ‘gestolen’. Hij vroeg Pence om niet Biden, maar hem, Trump, als rechtmatige winnaar uit te roepen. Dat druist in tegen de Amerikaanse Grondwet, probeerde Pence zijn baas duidelijk te maken. ‘Je bent te eerlijk’, zou Trump hem hebben toegebeten, zo schreef Pence later in zijn memoires So Help Me God.
Het is ongebruikelijk dat een Amerikaanse president rally’s houdt zoals die januariochtend in Washington DC. Van heinde en verre waren zijn fans naar de Amerikaanse hoofdstad gekomen. Vlaggen met Trumps campagneleus ‘Make America Great Again’ wapperden fier op hun trucks.
‘Als je niet keihard vecht, heb je geen land meer’, hield Trump zijn gehoor voor. ‘We zullen nooit opgeven. We zullen nooit toegeven.’ Zijn speech eindigde met een oproep naar het Capitool te gaan, waar Mike Pence en de gekozen Congresleden samenkwamen. ‘Ik weet dat iedereen hier straks naar het Capitool zal marcheren om op vreedzame en patriottische wijze je stem te laten horen.’
Vreedzaam werd het niet. Het protest liep volledig uit de hand toen betogers een raam intikten, het parlementsgebouw binnendrongen en zich een weg baanden door de gangen en zelfs aan het bureau gingen zitten van Nancy Pelosi, de toenmalige voorzitter van het Huis van Afgevaardigden. Doodsbange Congresleden verstopten zich onder bankjes en vicepresident Pence werd door de Secret Service weggeleid. De politie leek volledig onvoorbereid op de mensenmassa die Trump op de been had gekregen. Zo’n 150 agenten raakten gewond.
‘Go home’ en ‘We love you, you’re very special’, zei Trump die middag in een filmpje gericht aan zijn fans dat hij deelde op Twitter. Laat in de avond werd de sessie van het Congres hervat en werd Bidens overwinning officieel vastgelegd. In een rapport van de Senaat staat dat er rondom de Capitoolbestorming zeven doden vielen. Veel Republikeinse Congresleden die in eerste instantie geschokt reageerden op de aanval, stelden binnen een paar weken hun mening bij.
Trumps ontkenning van zijn nederlaag en de daaropvolgende bestorming van het Capitool hebben volgens deskundigen in grote mate bijgedragen aan de polarisatie in de Amerikaanse maatschappij. De Europese denktank International Institute for Democracy and Electoral Assistance concludeerde eind 2021 dat de Verenigde Staten een ‘democratie in verval’ is.
In november 2022 werd Jack Smith door de minister van justitie benoemd tot speciaal onderzoeker — en later tot aanklager — in de zaak tegen Trump. Hij klaagde in augustus 2023 de oud-president aan voor vier strafbare feiten, waaronder samenzwering met als doel een officiële procedure te belemmeren en een samenzwering met als doel in functie te blijven. Smith leidt overigens ook de zaak tegen Trump rondom het verdwijnen van staatsgeheimen uit het Witte Huis.
Tegenover de rechter in Washington heeft Trump gepleit onschuldig te zijn aan de aanklachten. Zijn advocaten wijzen erop dat Trump zijn aanhangers opriep op ‘vreedzame en patriottische wijze’ te demonstreren.
Daarnaast bepleit zijn verdediging dat Trump als president boven de wet stond en zodoende immuniteit dient te verkrijgen. Op basis daarvan moet de gehele zaak volgens hen geseponeerd worden.
Het proces zou van start gaan op 4 maart, de dag voor Super Tuesday. Dat is een belangrijk moment in de voorverkiezingen, waarop meestal duidelijk wordt welke kandidaat de meeste stemmen heeft binnengehaald. Maar de zaak is voorlopig aangehouden tot er duidelijkheid is over Trumps immuniteit. Het hof buigt zich daarover in de week van 22 april en komt waarschijnlijk eind juni met een oordeel.
Proud Boys en Oath Keepers
Meer dan duizend demonstranten die aanwezig waren bij de Capitoolbestorming zijn aangeklaagd. Daaronder zijn leden van de Proud Boys en de Oath Keepers. Twee voormannen van die ultrarechtse militante organisaties, Ethan Nordean en Stewart Rhodes, zijn vorig jaar veroordeeld tot achttien jaar cel voor hun rol bij de bestorming.
Yellowstone Wolf
De bekendste Capitoolbestormer is ongetwijfeld Jacob Chansley, ook wel bekend als Jake Angeli, QAnon Shaman of de Yellowstone Wolf. Deze complotdenker, te herkennen aan zijn helm met bizonhoorns en speer met Amerikaanse vlag, betrad tijdens de bestorming de Senaatskamer en nam plaats op de zetel van vicepresident Mike Pence. Ook hij werd veroordeeld.
Geweerd van het stembiljet
Hoewel het allerminst vaststaat dat Trump om zijn rol bij de Capitoolbestorming wordt veroordeeld, is in meerdere Amerikaanse staten al geprobeerd hem van het stembiljet te weren voor de Republikeinse voorverkiezingen van 2024.
Daarbij wordt tegen Trump — de 45ste president van de VS — onder meer een clausule in het 14de Amendement van de Amerikaanse Grondwet aangehaald, die personen diskwalificeert voor publieke functies als zij deelnamen aan een opstand tegen de VS.