Week 7 (10 t/m 14 oktober)

In de afsluitende week van de openbare verhoren ligt de nadruk op bewindslieden. Onder andere Hans Vijlbrief, Eric Wiebes en Mark Rutte zullen zich bij de enquêtecommissie moeten verantwoorden. Premier Rutte bleef vaak op de achtergrond, maar is door zijn lange staat van dienst toch betrokken geweest bij veel belangrijke besluiten aangaande het Groningenveld. Namens 'de olies' worden Johan Atema (directeur NAM) en Ben van Beurden (ceo Shell) verhoord.

Toezichthouder boos over uitspraken NAM en Shell over veiligheid: 'Beschamend'

Theodor Kockelkoren.

Foto: Bart Maat/ANP

'De NAM en het ministerie van Economische Zaken waren als twee handen op één buik.' Dat zei inspecteur-generaal Theodor Kockelkoren van het Staatstoezicht op de Mijnen vrijdag op de laatste dag van de openbare verhoren. 'Dat verontrust mij heel erg, want het maakt het uitvoeren van mijn rol een stuk ingewikkelder.' Kockelkoren schetste een zorgelijk beeld over de positie van de toezichthouder bij zijn aantreden in 2018. Hij trof een 'uitgemergelde organisatie', waarin slechts twee fte's zich bezighielden met de veiligheid in Groningen.

Rutte: Financiën speelden geen hoofdrol bij terugdringen gaswinning

Mark Rutte.

Foto: David van Dam voor het FD

De Rijksfinanciën hebben nooit een hoofdrol gespeeld bij het terugdringen van de gaswinning in Groningen. Dat zei minister-president Mark Rutte donderdag tijdens zijn verhoor. Zeker in de periode na de zware beving bij Huizinge in 2012, waarna het Staatstoezicht op de Mijnen het kabinet adviseerde om de gaswinning zo snel mogelijk terug te dringen, waren de Rijksfinanciën penibel. Toen de begroting in de loop der jaren verbeterde, werden de gasbaten steeds minder belangrijk.

Shell-ceo Ben van Beurden kijkt met 'spijt, verdriet en schaamte' terug

Ben van Beurden.

Foto: David van Dam voor het FD

Ben van Beurden kijkt met 'spijt, verdriet en schaamte' terug op het Groningendossier. De ceo van Shell, die per 1 januari vertrekt, vindt dat hij 'eerder en harder' had moeten ingrijpen, zei hij tijdens zijn verhoor. Volgens Van Beurden hebben 'de olies' het probleem te lang met een technische bril bekeken. Naast veiligheidsrisico's is er volgens hem namelijk een even groot maatschappelijk probleem vanwege traagheid, gevoelens van onveiligheid en onrecht.

Vijlbrief 'razend' om arbitrage NAM over aardbevingsrekeningen

Hans Vijlbrief.

Foto: Phil Nijhuis/ANP

Staatssecretaris Hans Vijlbrief van Mijnbouw is nog altijd witheet over de weigering van de Nederlandse Aardolie Maatschappij (NAM) om de rekeningen voor schadeherstel en de versterking van huizen volledig te betalen. 'Ik was razend en eigenlijk ben ik dat nog steeds', zei Vijlbrief woensdag tijdens zijn verhoor. 'De NAM moet gewoon betalen.' Begin februari startte de NAM een arbitragezaak over de hoogte van de aardbevingsrekeningen die het Rijk neerlegt bij de joint venture van Shell en ExxonMobil.

Week 6 (2 t/m 7 oktober)

Na een marathonverhoor in week drie krijgt de Commissie deze week opnieuw de kans om oud-minister van Economische Zaken Henk Kamp het vuur aan de schenen te leggen. Aan het eind van de week wordt ingezoomd op de rol van gasbedrijven Shell en Exxon. Onder andere de huidige directeuren van Shell Nederland en Esso Nederland, Marjan van Loon en Rolf de Jong, worden bevraagd.

ExxonMobil dacht aan stopzetten gaswinning vanwege onderzoek naar NAM

Rolf de Jong.

Foto: Robin Utrecht/ANP

Een strafrechtelijk onderzoek door het OM naar de NAM was in 2017 aanleiding voor ExxonMobil om te twijfelen aan het voortzetten van de gaswinning in Groningen. Dat zei directeur Upstream van Esso Nederland Rolf de Jong vrijdag in zijn verhoor. Hij verklaarde dat het Groningenveld voor Exxon altijd een belangrijke operatie is geweest. Zelfs bij zijn aantreden in 2016 — toen de gaswinning al werd afgebouwd — was dochterbedrijf NAM nog goed voor 4% van de totale winst van Exxon wereldwijd.

Exxon-manager: 'Jammer dat Groningenveld niet leeg wordt gepompt'

Filip Schittecatte.

Foto: Ramon van Flymen/ANP

Zijn baas Joost Van Roost wilde niet komen, maar Filip Schittecatte had geen moeite om zich te laten ondervragen. De Belg, tussen 2014 en 2019 als commercieel manager bij Exxon betrokken bij de gaswinning in Groningen, vindt het nog altijd jammer dat het Groningenveld definitief dichtgaat, zei hij tegen de enquêtecommissie. 'Ik vond het heel moeilijk om de waarde van het niet geproduceerde gas verloren te zien gaan. Vandaag de dag heeft dat nog eens een andere proportie gekregen.'

Kamp: 'Geen subsidie om Groningers tegen overheid te laten procederen'

Henk Kamp.

Foto: Robin Utrecht/ANP

Een staat moet burgers niet financieel ondersteunen wanneer zij tegen de overheid willen procederen. Dat zei oud-minister van Economische Zaken Henk Kamp (VVD) maandag in zijn tweede verhoor. Hij reageerde daarmee op het negeren van een amendement van voormalig GroenLinks-Kamerlid Liesbeth van Tongeren bij de begroting van 2016. In dat voorstel werd €200.000 gereserveerd om Groningers met schade aan hun huizen te ondersteunen bij proefprocessen tegen de Nederlandse Aardoliemaatschappij en het Rijk.

Week 5 (26 t/m 30 september)

Na een onderbreking vanwege Prinsjesdag gaan de openbare verhoren in Den Haag weer verder. Deze week staat de afhandeling van schade en de versterking van onveilige Groningse huizen in de afgelopen jaren centraal. Onder andere Nationaal Coördinator Hans Alders zal voor het eerst verklaren over waarom hij in 2018 uit onvrede met de versterkingsoperatie opstapte.

Ollongren hekelt 'technocratische' versterking van onveilige huizen in Groningen

Kajsa Ollongren.

Foto: Bart Maat/ANP

De versterking van onveilige huizen in Groningen verliep onder de verantwoordelijkheid van het ministerie van Economische Zaken veel te technocratisch, zei Kajsa Ollongren, die in 2020 als minister van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties de verantwoordelijkheid voor de versterkingsoperatie in Groningen overnam van Economische Zaken. 'Je moest veel jargon kennen om te weten waar het over ging, terwijl het eigenlijk ging over mensen en hun thuis. Dan kan het technisch helemaal in orde zijn, maar was het menselijk niet te begrijpen.'

Schadeafhandelaar Kortmann pleit voor een 'deltaplan' voor Groningen

Bas Kortmann.

Foto: Kees van de Veen/ANP

Er moet een 'deltaplan' komen voor de dorpen in de kern van het Groningse aardbevingsgebied. Daarvoor pleitte Bas Kortmann, voorzitter van het Instituut Mijnbouwschade Groningen, het onafhankelijke schadeloket dat sinds 2020 schademeldingen van Groningse gedupeerden behandelt en vergoedt, tijdens zijn verhoor. 'Groningen is voor een groot deel achtergebleven economisch gebied, terwijl wij met z'n allen in Nederland enorm profijt hebben gehad van de gasbaten die daar zijn ontstaan. Het zou het goed zijn als er daar iets gebeurt.'

Bij de versterking van huizen draaide het voor Hans Alders om 'de t van thuis'

Hans Alders.

Foto: Robin van Lonkhuijsen/ANP

Hans Alders zei het wel drie keer. De versterkingsoperatie in het aardbevingsgebied in Groningen, die hij tussen 2015 en 2018 als Nationaal Coördinator Groningen uit het slop probeerde te trekken, gaat niet over 'een stapel stenen, maar over mensen'. 'Het gaat over hun thuis', stelde Alders tijdens zijn verhoor. 'Die t in thuis is van wezenlijk belang. Het is je veilige plek.'

Oud-toezichthouder voerde 'sluimerende oorlog' met ministerie over gaswinning Groningen

Harry van der Meijden.

Foto: Bart Maat/ANP

Harry van der Meijden, voormalig inspecteur-generaal bij toezichthouder Staatstoezicht op de Mijnen, voerde een 'sluimerende oorlog' met het ministerie van Economische Zaken. 'Alles moest bevochten worden', zei Van der Meijden tijdens zijn verhoor door de parlementaire enquêtecommissie. 'Het was knokken, het ging er soms knetterhard aan toe.'

Week 4 (12 t/m 14 september)

Een korte verhoorweek waar voor het eerst de rol van de Tweede Kamer besproken werd. Onder andere oud-Kamerleden René Leegte (VVD) en Jan Vos (PvdA), onderdeel van de coalitie van Rutte II, werden bevraagd over hun keuzes en afwegingen rondom de gaswinning na de beving bij Huizinge in 2012. Wat wisten zij, en waarom grepen zij niet in toen de gaswinning in 2013 werd verhoogd?

Voormalig Gronings gedeputeerde Moorlag: 'Echt alles moest bevochten worden'

William Moorlag.

Foto: Koen van Weel/ANP

William Moorlag benadrukte het keer op keer: 'Wij wilden niet dat Groningers door de gaswinning slechter af zouden zijn dan mensen in de rest van Nederland'. En dan ging het volgens de voormalige Groningse PvdA-gedeputeerde niet alleen om de veiligheid, maar vooral ook om de leefbaarheid en het economisch perspectief in de provincie.

Voorzorgsprincipe was voor VVD 'een mogelijkheid' bij veiligheid gaswinning in Groningen

René Leegte.

Foto: Bart Maat/ANP

De fractie van de VVD had in 2013 onvoldoende duidelijke adviezen om in te grijpen bij de hoogte van de gaswinning in Groningen. Dat verklaarde oud-VVD-Kamerlid René Leegte bij de parlementaire enquêtecommissie naar de aardgaswinning in Groningen.

CVW-directeur: 'De NAM vertrouwde op onze expertise'

Jan Emmo Hut.

Foto: Jeffrey Groeneweg/ANP

Het is 'absolute onzin' dat het Centrum Veilig Wonen (CVW) in opdracht van gasexploitant NAM doelbewust minder schadevergoedingen heeft toegekend aan Groningse aardbevingsgedupeerden, om zo de kosten van de versterkingsoperatie te drukken. Dat zei Jan Emmo Hut, tussen 2015 en 2018 directeur bouwkundig versterken bij het CVW, tijdens zijn verhoor.

Week 3 (5 t/m 9 september)

In week drie (deel één van) het verhoor waarop vooraf het meest werd geanticipeerd: oud-minister van Economische Zaken Henk Kamp werd ondervraagd over de keuze om zo lang te wachten met het verminderen van de gaswinning. Grote afwezige was voormalig ExxonMobil-topman Joost Van Roost. De Belg weigerde om voor de enquêtecommissie te verschijnen en komt daarmee weg omdat hij geen Nederlands staatsburger is.

Oud-minister Henk Kamp 'wist vooral heel veel dingen niet'

Henk Kamp.

Foto: Robin Utrecht/ANP

Oud-minister van Economische Zaken noemt de verhoging van de gaswinning na de zware beving bij Huizinge 'pijnlijk'. De minister, op dat moment verantwoordelijk voor de hoogte van de gaswinning, besloot niet in te grijpen ondanks een advies daartoe van het Staatstoezicht op de Mijnen. In 2013 steeg de gasproductie naar 53,9 miljard kuub. Zoveel werd sinds de jaren 80 niet gewonnen.

Vrijdag bleek dat de gaswinning in 2013 helemaal niet zo hoog had hoeven zijn. Uit een tot nu toe geheime analyse van de secretaris-generaal bleek dat de oorspronkelijke verklaring van gashandelaar Gasterra voor de fors hogere gasproductie niet klopte. Zo bleek dat Gasterra de benodigde hoeveelheid extra gas vanwege een koudere winter en extra gas voor de gasopslagen sterk overdreven. Bovendien bleek dat de gashandelaar bewust extra laagcalorisch gas had bijgemengd in het hoogcalorische netwerk, dat vooral door de industrie wordt gebruikt. Ook daardoor werd extra gas gewonnen en verkocht.

'Ik heb er een rotgevoel over', zei Kamp, die erkende dat hij de Tweede Kamer op dit punt onjuist heeft geïnformeerd. 'Er is bewust te veel gas verkocht in een situatie [waarin] dat heel ongewenst was.'

Dijsselbloem wilde vanwege 'mega-impact' op de begroting de gaskraan niet te snel dichtdraaien

Jeroen Dijsselbloem.

Foto: Robin Utrecht/ANP

Oud-minister Jeroen Dijsselbloem van Financiën verzette zich in 2014 tegen het al te snel dichtdraaien van de gaskraan in Groningen. Een forse vermindering van de gasproductie zou een 'mega-impact' hebben op de begroting', zei de PvdA-prominent. Omdat Nederland nog altijd gebukt ging onder miljardenbezuinigingen om de begroting weer in lijn te brengen met de Europese begrotingsregels uitte Dijsselbloem op het voorstel van toenmalig minister Henk Kamp (Economische Zaken) om de gasproductie in 2014 terug te schroeven naar 40 miljard kuub.

Voormalig Shell-directeur Benschop: 'Exxon had kruideniersmentaliteit'

Dick Benschop.

Foto: Sem van der Wal/ANP

Het besluit om de gaswinning na de zware aardbeving bij Huizinge te verhogen was voor Dick Benschop een 'dieptepunt'. Benschop, tussen 2011 en 2015 president-directeur van Shell Nederland, uitte in zijn verhoor scherpe kritiek op partner ExxonMobil. Zo was hij fel op de houding van de Amerikanen bij het zogenaamde bestuursakkoord met lokale overheden over de toekomst van het aardbevingsgebied. 'Exxon liep met een kruideniersmentaliteit met een pennetje alle punten van het akkoord langs: waarom zoveel voor dit, waarom zoveel voor dat. Het zijn van die ongemakken die je soms meemaakt.'

'Opvoering gaswinning leidt tot significante toename van het veiligheidsrisico'

Jan van Elk.

Foto: Robin Utrecht/ANP

De gaswinning in Groningen kan technisch verhoogd worden tot 25 miljard kuub per jaar, maar dat leidt direct tot een verhoogd veiligheidsrisico in Groningen. Dat zei Jan van Elk van de NAM in zijn verhoor. Vooralsnog mag er dit jaar 4,5 miljard kuub gas gewonnen worden in Groningen, maar de druk op staatssecretaris Hans Vijlbrief van Mijnbouw neem toe om dit volume te verhogen. 'We hebben veel putten al volgestort met cement, maar met de nog bestaande putten kunnen we nog 22 tot 25 miljard kuub gas per jaar produceren. Maar dat soort volumes hebben onmiddellijk consequenties voor de seismiciteit.'

Week 2 (29 augustus t/m 2 september)

Hoe kan het dat na de aardbeving bij Huizinge (3,6 op de schaal van Richter) in augustus 2012, de gaswinning niet naar beneden maar juist omhoogging? Die vraag stond centraal in week twee van de openbare verhoren. Het antwoord van betrokkenen in het gasgebouw? Geld.

Ex-topambtenaar: belang van de schatkist verhinderde lagere gaswinning

Jos de Groot.

Foto: Phil Nijhuis/ANP

De gaswinning in Groningen kon na de zware aardbeving in Huizinge in augustus 2012 versneld omlaag, zonder dat de leveringszekerheid in gevaar zou komen, bleek tijdens het verhoor van oud-topambtenaar Jos de Groot. Maar mede vanwege het belang van de aardgasbaten voor de schatkist gebeurde dat niet. Integendeel, in 2013 werd de gasproductie fors opgevoerd, naar bijna 54 miljard kuub. De Groot was directeur energiemarkt op het ministerie van Economische Zaken tussen 2006 en 2014. Nederland kroop in 2013 voorzichtig uit het diepe dal waarin het tijdens de economische crisis was beland en 'de aardgasbaten speelden in die periode een belangrijke rol voor de schatkist', zei De Groot.

Voormalig NAM-directeur: 'Wij dachten dat het op te lossen was'

Bart van de Leemput.

Foto: Dirk Hol/ANP

De NAM heeft na de aardbeving bij Huizinge in 2012 nog lange tijd gedacht het Groningenveld helemaal leeg te kunnen pompen. 'Maar dat blijkt dus niet te kunnen en daarom moeten we het veld nu insluiten', verklaarde voormalig ceo Bart van de Leemput. Dat de gaswinning na de aardbeving bij Huizinge in 2012 werd verhoogd, noemt Van de Leemput 'eigenlijk niet uit te leggen'.

Voormalig toezichthouder Groningen: 'We waren een roepende in de woestijn'

Jan de Jong.

Screenshot: Tweede Kamer

Kabinet-Rutte II heeft zijn zorgplicht voor de inwoners van Groningen ernstig verzuimd. Tot die conclusie kwam oud-inspecteur-generaal der Mijnen Jan de Jong tijdens zijn verhoor. Tussen 2003 en 2014 was De Jong topman van het Staatstoezicht op de Mijnen (SodM) en verantwoordelijk voor het toezicht op de gaswinning in Groningen. In het verhoor uitte De Jong scherpe kritiek op oud-minister Henk Kamp en de toenmalige top van het ministerie van Economische Zaken.

Oud-burgemeester Loppersum: hogere gaswinning in 2013 was 'schandalig'

Albert Rodenboog.

Foto: Bart Maat/ANP

Als Albert Rodenboog in 2003 zijn eerste collegevergadering als burgemeester van het Groningse Loppersum leidt, vraagt hij direct 'wie hier over de aardbevingen gaat'. De rest van het college begint te lachen. 'Vanaf nu ben jij dat', krijgt Rodenboog te horen. Over de beslissing om na de aardbeving van Huizinge in 2012 de gaskraan vol open te draaien: 'Wat een drama! Als je als burger zo wordt geschoffeerd, is dat gewoon schandalig.' Volgens Rodenboog heeft dit gasbesluit het vertrouwen van de Groningers in de overheid 'onherstelbaar' beschadigd.

Week 1 (27 juni t/m 1 juli)

In de eerste week van de openbare verhoren verklaarden Groningse gedupeerden hoe zij de afgelopen jaren hebben moeten worstelen met de NAM en het Rijk om hun gelijk te halen. Ook was het woord aan wetenschappers van het Staatstoezicht op de Mijnen, wiens adviezen over de veiligheid van de Groningers werden genegeerd.

Oud Shell-topman: 'We hadden nieuwsgieriger moeten zijn'

Pieter Dekker.

Foto: Lex can Lieshout/ANP

De NAM heeft na de zware aardbeving in Huizinge in 2012 niet overwogen om de gaswinning in Groningen terug te schroeven. De joint venture van Shell en ExxonMobil was er op basis van onderzoeken van KNMI en TNO niet van overtuigd dat een lagere gasproductie de kans op zware aardbevingen zou verminderen, zei Pieter Dekker, namens Shell tussen 1997 en 2016 verantwoordelijk voor dochterbedrijven NAM en Gasterra. De NAM ging hiermee lijnrecht in tegen een kritisch advies van het Staatstoezicht op de Mijnen. De toezichthouder vond begin 2013 dat de gaswinning vanwege de veiligheid van de Groningers 'zo snel en veel als mogelijk' verlaagd moest worden.

Voor oud-topambtenaar Verberg was het Groningenveld 'een verrukkelijk kussen'

George Verberg.

Foto: Bart Maat/ANP

Het 'kleineveldenbeleid' uit de jaren zeventig van de vorige eeuw, waarbij vooral werd ingezet op productie uit de vele kleine gasvelden en 'Groningen' fungeerde als strategische buffer, was 'een fantastisch succes', verlaarde voormalig topman van Gasunie George Verberg. De huidige situatie in Groningen noemt hij 'afschuwelijk' en de manier waarop de schadeafhandeling en de versterking van huizen verloopt is 'een rotzooitje'.

Toezichthouder: 'Gaswinning in Groningen stond boven de wet'

Hans Roest.

Foto: Lex van Lieshout/ANP

Alle bij de gaswinning betrokken partijen, van de NAM tot het ministerie van Economische Zaken en Klimaat, hebben de risico's van aardbevingen op de veiligheid van de Groningers te lang onderschat. Zij leden aan tunnelvisie en luisterden onvoldoende naar waarschuwingen van externe deskundigen, zeiden twee toezichthouders. Wetenschapper Jan Roest, expert op het gebied van gesteentemechanica, uitte vooral kritiek op de aanpassingen aan de mijnbouwwet in 2004. Vanaf dat moment kregen mijnbouwbedrijven zelf de verplichting om aardbevingen te voorkomen of te beperken. Maar volgens Roest was het alsof je aan tabaksfabrikanten vroeg om gezondheidsverlies te voorkomen.

Groningse gedupeerden: 'Overheid zette ons jarenlang weg als leugenaars'

Sijbrand Nijhoff.

Screenshot: Tweede Kamer

Groningse gedupeerden hekelen de opstelling van het Rijk in de aardbevingsproblematiek. 'Er is op dit moment geen overheid voor de Groningers', zei paardenboer Sijbrand Nijhoff tegen de enquêtecommissie. Ook de versterkingsoperatie van onveilige huizen werd hevig bekritiseerd. 'We moeten problemen oplossen in Groningen, maar in de praktijk zijn we bezig met een aansprakelijkheidsoperatie.'